ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΜΑΣ του Φώτη Στεργίου
ΡΙΖΑ, Μάρτιος 2001
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
ΣΟΚΟΛΗ
Κριτικό
Σημείωμα
Είναι μεγάλη χαρά – σήμερα
μάλιστα που ο ορυμαγδός των λόγων έχει φτάσει πια στο μη περαιτέρω – να
συναντάς ένα βιβλίο που να σου επιβάλλεται αμέσως με τη ποιότητα του περιεχομένου και το όλο κάλλος
του. Και τέτοια χαρά δοκιμάζω σήμερα καθώς κρατώ στα χέρια μου ένα μεστό τόμο
με δοκιμιακά κείμενα πάνω σε πρόσωπα και πράγματα της Λογοτεχνίας μας.
Συγγραφέας του ο κ. Φώτης Στεργίου, προικισμένος φιλόλογος και δόκιμος κριτικός
των γραμμάτων μας.
Το βιβλίο του κ. Στεργίου
περιλαμβάνει κριτικά και αισθητικά κείμενα πάνω στο έργο: του Σολωμού, του
Κάλβου, του Παλαμά, του Καβάφη, του Παπαδιαμάντη, του Μωραϊτίδη. Κι ακόμα: του
Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, του Γιάννη Βλαχογιάννη, του Αντώνη Τραυλαντώνη. Και
εντελώς σύγχρονων, όπως είναι: ο Λουκής Ακρίτας (ο λαμπρός πεζογράφος και
απομνημονευματογράφος του Αλβανικού έπους – «Οι αρματωμένοι»), ο Ι. Μ.
Παναγιωτόπουλος (ο πολυειδής και συνειδησιακά άγρυπνος) και ο Πέτρος Δήμας (που
με μια τρυφερότατη οδύνη σηματοδότησε την παρουσία του στα Νεοελληνικά
Γράμματα).
Τα «Πρόσωπα της Λογοτεχνίας μας»
πιστεύω ότι είναι καρπός της ένθερμης αγάπης,
αλλά και της άρτιας κριτικής και αισθητικής παιδείας του συγγραφέα τους.
Εντυπωσιάζουν για την εποπτική τους θεώρηση, την κριτική τους ευστοχία και την
εναργή και ευτυχισμένη χρήση της γλώσσας μας.
Κύριος των θεμάτων του, ο
συγγραφέας αφήνει ωστόσο το πνεύμα του να κινηθεί ρεμβαστικά, έτσι που τα
κείμενά του (ενώ δεν χάνουν τίποτε από την κριτική τους εμβέλεια) να
πλουτίζονται με την αβρότητα και τη χάρη μιας εκλεπτυσμένης αισθητικής.
Ιδού ένα δείγμα γραφής:
«Αλλά το έργο του (Σολωμού) ,
έτσι όπως έφτασε ως εμάς, έτσι όπως μας το παρουσίασε η κριτική οξυδέρκεια του
Πολυλά, αποσπασματικό, ερειπωμένο, είναι αυτό που μπόρεσε να μας αφήσει ο
Σολωμός (τα χαμένα χειρόγραφα μάλλον είναι μύθος). Ωστόσο κι έτσι δεν χάνει την
αξία του κι είναι πάντοτε ολόλαμπρη και ολοζώντανη η παρουσία του στον εθνικό
πνευματικό μας βίο. Χρόνια και χρόνια τώρα συνοδεύει τις γενεές στις υψηλότερες
πνευματικές ανατάσεις, σελαγίζει στον πνευματικό ουρανό της Ελλάδος και
αποτελεί, μαζί με το Εικοσιένα, το σημαντικότερο φανέρωμα του νεοελληνικού
πνεύματος».
Θα παραθέσω και μιαν έκτακτη
παρατήρηση του συγγραφέα στον «Παπαδιαμάντη» του – καίρια ερμηνευτική του
προσώπου και του έργου:
«Ό, τι άγγιξε το πνεύμα και τις
αισθήσεις του, το εβίωσε, σύρριζα στην ψυχή του, ο πλήρης, καθολικός άνθρωπος,
που δεν μερίζεται, σχηματικά και αυθαίρετα, σε σώμα- ψυχή. Με αποτέλεσμα, η
όποια του εμπειρία, καθώς υψώνεται στο χώρο το φωτεινό του πνεύματος, λυτρωτικά
κι εξαγνιστικά, να μη χάνει την αμεσότητά της και να αποκαλύπτει εικόνες
ομορφιάς και ανθρώπινης συγκίνησης».
(Στο δοκίμιο «Κωνσταντίνος
Χατζόπουλος» συναντώ το ευστοχότατο αισθητικό και ερμηνευτικό παράθεμα του
Κωστή Παλαμά – ας μου επιτραπεί η Παρεμβολή:
«Ο ποιητής εγεννήθη και έζησε
παρά τας όχθας του Αχελώου… εκεί όπου γύρω εις τας μαγικάς αποκοιμισμένας
λίμνας και επάνω εις τα γαλανά νερά των η βλάστησις πλουτεί όσον σπανίως
αλλαχού εις φυτά και εις άνθη υδροχαρή. Εκ τούτων θα ηδύνατό τις να εξηγήση το
άφθονον όσο και καλαισθητικόν σκόρπισμα πολυωνύμων λουλουδιών μέσα εις τους
στίχους του»!)
Και θα κλείσουμε τη μικρή αυτή
δειγματοληψία με ένα απόσπασμα, όπου αποκαλύπτεται και πάλι η αισθαντικότητα
και η κριτική ευστοχία:
«Η ποίηση του Πέτρου Δήμα,
βαθύτατα λυρική στην ουσία της, διαποτίζεται από τη νοσταλγία. Είναι μια
αγιάτρευτη νοσταλγία της κατατρύφερης ηλικίας, που διαμόρφωσε μια ιδιοσυγκρασία
ρεμβώδη, φιλομοναστική, σαρκαστική και πεσσιμιστική. Εκείνο που χαρακτηρίζει
την ποίησή του είναι η καθαρή και πυκνή ποιητική έκφραση, η οποία πετυχαίνεται
με την άγρυπνη φροντίδα της λέξης και με την υψηλή συνείδηση της ποιότητας του
λόγου, πράγματα που του εξασφαλίζουν μια άρτια τεχνική».
Πιστεύω, πως τα «Πρόσωπα της
Λογοτεχνίας μας» είναι μια από τις εγκυρότερες και γενναιότερες ερμηνευτικές
συμβολές στη νέα ελληνική μας Γραμματεία.
Το βιβλίο – ήδη από την πρώτη του
έκδοση – προλόγισε ο αείμνηστος Βαγγέλης Σκουβαράς, καθηγητής της Νεοελληνικής
Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών, ο οποίος, με συγκινημένη διάθεση και τη
γνωστή του επιστημονική εγκυρότητα, επεσήμανε τις αρετές του.
Η παρούσα δεύτερη έκδοση
κοσμείται με πλουμίδια και φωτοτυπημένα χειρόγραφα συγγραφέων – και με τη
χειρόγραφη επιστολή του Παναγιωτόπουλου, όπου ο αλησμόνητος Γιαννάκης «με θερμά
αισθήματα τιμής και φιλίας» ορίζει την αξία αυτού του «ουσιαστικού» βιβλίου.
Εύχομαι και εγώ αυτό το
βιβλίο - σωστή «Πινακοθήκη»- να καταστεί
εντρύφημα του ευρύτερου κοινού, και ιδίως των νέων, που, πάντα αγνοί και
ανυστερόβουλοι διψούν για τη γνώση όλων των ωραίων πραγμάτων.
Κώστας
Τριανταφυλλίδης
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου