Λαϊκισμός και ηττοπάθεια ( Ένα άρθρο του Του ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ Γ. ΓΕΩΡΓΟΒΑΣΙΛΗ )

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Λαϊκισμός και ηττοπάθεια

άρθρο Του ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ Γ. ΓΕΩΡΓΟΒΑΣΙΛΗ

Μέσα στο κλίμα συμφιλίωσης που φαίνεται να καλλιεργείται προοδευτικά ανάμεσα σε πρώην άσπονδα μισούμενους λαούς- τα τείχη και οι φραγμοί, που τους χώριζαν, πέφτουν ή ξηλώνονται. Το «άντίπαλον δέος» το διαδέχονται οι δεσμοί φιλίας ή αμοιβαίας ανοχής. Η ελευθερία, που «με βία μετράει τη γη», σήμερα γρηγορότερα από κάθε άλλη φορά, φαίνεται να υπόσχεται μακροβιότητα της Δημοκρατίας, αυτού του τελειότερου συστήματος πολιτικής διακυβέρνησης, παρά το οδυνηρό γεγονός των εκασταχού της γης σκληρών και πολυαίμακτων πολέμων. Εξέλιπε, λοιπόν, η πόλωση «Λεξιάς» και «Αριστεράς», σοσιαλισμούκαι καπιταλισμού, που κρατούσε τον κόσμο σε ψυχροπολεμική διάσταση; η ένταση όμως δε φαίνεται να χαλαρώνεται.  Γιατί; Ή μήπως όλη αυτή η ευφρόσυνη κατάσταση προοδοποιεί κάποιον αρμαγεδόνα, που θα την διαδεχτεί και θα επιφέρει στους λαούς φρικώδες το φάσμα του ολέθρου;

Ζούμε στα κράτη του πλανήτη μας -και στη χώρα μας- τις συνέπειες του πείσματος τυχοδιωκτικών πολιτικών ηγετών, οι οποίοι, για να ικανοποιήσουν τα πάθη της αρχομανίας, επιμένουν να χαράσσουν διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στα πλήθη του λαού, ονομάζοντας τους μεν δικούς τους «προοδευτικούς», τους δε αντιπάλους τους «συντηρητικούς».

Αρριβίστες και αμοραλιστές πολιτικοί, υποτάσσονται χωρίς όρους στους διαχειριστές του πλούτου και θρασύδειλα αναγορεύουν εαυτούς σε μύστες της «προόδου» και του «εκσυγχρονισμού», μολονότι οι ίδιοι με τα ενεργήματά τους είναι εχθροί και της προόδου και του εκσυγχρονισμού. Με αυτή τη συμπεριφορά τους εισάγουν στην κοινωνία μας με δόλιο τρόπο και καλλιεργούν με φανατισμό την πολιτική τακτική του λαϊκισμού.

Έτσι, αν θέλουμε να ονομάζουμε τα πράγματα με το όνομά τους, πρέπει να ομολογήσουμε ότι δύο είναι οι βασικές τάσεις, που περιάγουν τον λαό σε σύγχυση: Η μία είναι η λαϊκιστική, η οποία ανάγει την κολακεία, το ψεύδος, την απάτη, την εξαπάτηση, τη διαφθορά, τα σκάνδαλα, τον αναρχισμό, την τρομοκρατία, την εν γένει αναξιοπιστία σε τρόπο ζωής, γιατί θεμελιώδης σκοπός των εκπροσώπων αυτής της τάσης είναι η ανεξέλεγκτη νομή της εξουσίας, όσο βεβαίως εξυπηρετούν τα συμφέροντα των αφανών κυρίων τους.

Η τάση αυτή απευθύνεται στο ζωώδες μέρος της ψυχής και μετέρχεται τη δημαγωγία, την προπαγάνδα, τη διαβουκόληση, τη συναλλαγή, την εξαγορά και τον φανατισμό ως μεθόδους για τη «συσπείρωση» και την «ενότητα» των «οπαδών» γύρω από το θεοποιημένο πρόσωπο του αρχηγού, ο οποίος κολακεύοντας, δηλ. εξαπατώντας, και παραπλανώντας τον λαό, ανυψώνει τον εαυτό του υπεράνω νόμων και θεσμών και προσπαθεί να παραμένει αδιατάρακτα το αδιαφιλονίκητο είδωλο της «λαϊκής λατρείας».

 Η δεύτερη τάση, η εκσυγχρονιστική, ισχυρίζεται πως επιδιώκει με μέσα αγώνος την ειλικρίνεια, την εντιμότητα, την ευρύτατη συναίνεση και τη συνταγματική νομιμότητα να διασφαλίσει το απυρόβλητο των θεσμών από κάθε επίβουλο καταχραστή ή διαφθορέα, αποβλέποντας στην περιφρούρηση της έννομης τάξης, στην ασφάλεια της ζωής, της περιουσίας, της εργασίας και όλων των αγαθών του πολίτη. Αλλά και αυτή δεν αποφεύγει την κολάκευση του λαού.

Η τάση αυτή θέλει να ακολουθεί την τακτική  του διαλόγου και του διαφωτισμού και απευθύνεται προς το λογικό μέρος της ψυχής των πολιτών, αποσκοπώντας στο να τους καταστήσει συνεργούς και συνδημιουργούς της ευδαιμονίας του κοινωνικού συνόλου.

* * *

Ο «λαϊκισμός», ως όρος, έγινε ευρύτερα γνωστός στη χώρα μας τούτα τα τελευταία πέντε χρόνια, μολονότι ως τρόπος πολιτικής συμπεριφοράς είναι γνωστός από της ελληνικής αρχαιότητος και ιδιαίτερα από του 4ου αι. π.Χ. και εξής: δημαγωγοί, δημοκόποι, δημεγέρτες, οχλοκόποι, λαοπλάνοι διέβρωσαν τον κορμό της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και παρέδωσαν την Ελλάδα του χρυσού αιώνος υπόδουλη στους Ρωμαίους. Από τότε έως σήμερα ο λαϊκισμός ως λαοκολακεία παραμένει αταλάντευτα ως μια τακτική της πολιτικής επιβολής, χωρίς να έχει αξιωθεί ποτέ να αναδειχτεί σε ιδεολογία.

* * *

Η λέξη «λαϊκισμός» δημιουργήθηκε στη Γαλλία κατά τον 19ο μ.Χ. αι. από το ελληνικό ρήμα «λαϊκίζω», που σημαίνει «μιμούμαι τον λαό, φρονώ τα του λαού». Μέχρις εκείνης της εποχής είχαν εμφανισθεί στη Γαλλία κάποια πολιτικά κινήματα (Γαλλικανισμός, Γιανσενιτισμός, Ιωσηφινισμός, Αντικληρικαλισμός κ.λπ.), τα οποία είχαν ως σκοπό να περιστείλουν την επίδραση, που ασκούσε δια μέσου της Εκκλησίας η θρησκεία επάνω στη δημόσια ζωή, ακόμη και να αποσυνδέσουν ριζικά την Εκκλησία από τον δημόσιο βίο.

Έκτοτε ο λαϊκισμός παρουσιάζεται έντονα στη Γαλλία, στη Γερμανία, στη Ρωσία, στις χώρες των Βαλκανίων και στις χώρες της Λατινικής Αμερικής.

Στη Γαλλία από τα μέσα του Μεσαίωνα είχε αρχίσει μια κρίση στις σχέσεις Εκκλησίας και Πάπα. Ιδιαίτερα αναδείχτηκε ο λαϊκισμός με τη μορφή του Γαλλικανισμού μετά την αντιπαράθεση του Πάπα Βονιφατίου VIII (1235-1303) και του βασιλιά Φιλίππου IV του Ωραίου (1268-1314). Το κράτος ψήφισε νόμους, με τους οποίους αναγνωρίζονταν ως ανώτερα τα δικά του δίκαια, σε περίπτωση που αυτά θα έρχονταν σε σύγκρουση με τα εκκλησιαστικά δίκαια.

Η Γαλλική Επανάσταση στηρίχθηκε εξ ολοκλήρου στους τρόπους Τακτικής του λαϊκισμού, χωρίς των οποίων την ακραία εφαρμογή η τρομοκρατία ποτέ δεν θα κατόρθωνε με τις λαιμητόμους να καρατομήσει χιλιάδες «αντιδραστικών» και «επικίνδυνων εχθρών ^:του λαού»;

Στη Γερμανία εμφανίσθηκε ο λαϊκισμός ως εθνικιστικό κίνημα της Πρωσσίας κατά την αντιπαράθεση κράτους, πολιτικών κομμάτων και Καθολικής Εκκλησίας, προσέλαβε δε τον χαρακτήρα αντίθεσης μεταξύ πολιτισμικής και εκκλησιαστικής πολιτικής.

Στη Γερμανία διαμορφώθηκαν έτσι κατά τον 19ο αι. δύο πολιτικο-κοινωνικο-οικονομικές τάσεις: Εκείνη τηςΠροτεσταντικής Εκκλησίας, η οποία απέστεργε το σχέδιο της παγγερμανικής ένωσης σε μία ομοσπονδία κρατών, κυρίως γιατί το σχέδιο εκείνο εξασφάλιζε τη συναίνεση και τη συνεργασία της Καθολικής Εκκλησίας. Και εκείνη της Καθολικής Εκκλησίας, η οποία, αφού αφομοίωσε κάποιες δημοκρατικές μεθόδους πολιτικού βίου και μεταμόσχευσε στον κορμό της κάποια αντικαπιταλιστικά κοινωνικά στοιχεία, συνέβαλε με όλα της τα μέσα, στην επιτυχία του «σχεδίου Βίσμαρκ», αποτέλεσμα του οποίου ήταν η ίδρυση του Β' Ράιχ.

Στη Γερμανία ο λαϊκισμός βρήκε προσφορότερο έδαφος για να αναπτυχθεί και να οδηγήσει ολόκληρο τον λαό σε ομαδική υστερία, ιδίως μετά την ταπεινωτική -για τους Γερμανούς ηττημένους του Α' Παγκοσμίου Πολέμου- συνθήκη των Βερσαλλιών. Στον κολοφώνα της δόξας του έφθασε ο λαϊκισμός ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της δωδεκαετούς διακυβέρνησης του Γ΄ Ράιχ από τον Φύρερ, τον Αδόλφο Χίτλερ.

Στη Ρωσία (κάπου στα 1860 - 1865) μερικοί οπαδοί κάποιου προμαρξιστικού σοσιαλισμού, επηρεασμένοι από τους μεγάλους θεωρητικούς του λαϊκισμού (Χέρτσεν, Τσερνιτσέφσκυ και Λαβρώφ) και παραλαμβάνοντας στοιχεία από τον ουτοπικό σοσιαλισμό μόχθησαν για ανανέωση της Ρωσίας, ώστε να μπορέσει ο πληθυσμός της να συνυπάρξει με τον ραγδαίως αναπτυσσόμενο στην Ευρώπη καπιταλισμό.

Αυτοί οι Ρώσοι λαϊκιστές (γνωστοί ως «Ναρόντνικοι») ζητούσαν την επιστροφή της κοινωνίας στο αγροτικό πρότυπο της κομμούνας του χωριού. Επειδή όμως οι λαϊκιστές αποκρούσθη­καν από τους Μαρξιστές, και κυρίως από τον Πλεχάνωφ (1880), εμφανίσθηκαν οι «κοινωνικοί επαναστάτες», οι οποίοι προσανατολίσθηκαν αμέσως προς τους σκοπούς των λαϊκιστών.

Έτσι φθάνουμε στα 1917, χρονιά της «Μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης», από την οποία ο λαϊκισμός, γιγαντώνεται και έκτοτε συμπορεύεται εναρμονισμένος με το σύστημα έως σήμερα. Πόσο βαθιά μέσα στη σοβιετική κοινωνία ήταν ριζοβολημένος ο λαϊκισμός, αυτό θα το αποδείξει η επιτυχία ή μη του άκρως επικίνδυνου «πειράματος Γκορμπατσώφ» (η «Περεστρόικα»), ο οποίος πάντως παραπονείται και προειδοποιεί ότι η αναδιοργάνωση της χώρας δεν προχωρεί... Γιατί και αυτού η προσπάθεια εκφυλίζεται μέσα στη νεφέλη του λαϊκισμού σε φρούδες ελπίδες, που προκαλούν τη συνείδηση της ηττοπάθειας.

Έτσι είναι βέβαιον ότι τελικά ο Λαϊκισμός  και εδώ θα θριαμβεύσει, αν ο πλούτος της χώρας  καταστεί ανεξέλεγκτη δύναμη στα χέρια των ποικίλων φεουδαρχών, που θα ξεφυτρώσουν εκεί μετά την αποσύνθεση του μεγάλου κράτους.

* * *

Αλλά και στον «κόσμο τον πνεύματος έχει εισαχθεί ο λαϊκισμός. Η Λογοτεχνία, οι Εικαστικές τέχνες, η Μουσική, ακόμη και η Φιλοσοφία, δεν έμειναν έξω από τις ισοπεδωτικές επιδράσεις του λαϊκισμού. Σημαντικοί φιλόσοφοι της εποχής μας, όπως ο Άγγλος λόρδος Μπέρναρντ Ράσσελ, ο Γάλλος Ζαν-Πωλ Σαρτρ, ο Γερμανός Χέμπερτ Μαρκούζε, κ.α. αναδείχτηκαν θεωρητικοί εμπνευστές των φοιτητικών κινημάτων στις χώρες τους, αλλά και χρεώθηκαν με μέρος της ευθύνης για τον εκχυδαϊσμό του φιλοσοφικού λόγου και για την αργκώ, που κατέληξε στη σύγχρονη ιδεολογία της grafiti cultura.

Ύστερα από όλα τα παραπάνω ήταν επόμενο να έχει εισαχθεί και στη χώρα μας ο λαϊκισμός, είτε με τη μορφή της Στρατηγικής για τις πολιτικές αντιπαραθέσεις, είτε ως αντίθεση προς τον πολιτισμό. Γιατί ήταν φυσικό; Διότι ήμασταν, είμαστε και θα είμαστε επαρχία των προηγμένων ευρωπαϊκών κρατών, από τα οποία αντλούμε τα συστατικά στοιχεία του ιδιωτικού και του δημόσιου βίου μας. Τη δική μας παράδοση με τις άφθιτης αξίας αρχές αποστέργομε και τη μυκτηρίζομε!

Κιόλας από τα πρώτα χρόνια του Μεγάλου Ξεσηκωμού (1821) σημαντικοί πολιτικοί μετέρχονται την τακτική του λαϊκισμού, προκειμένου να επιβάλουν τις απόψεις τους για τον εκσυγχρονισμό του συντάγματος της χώρας. Ο Αλ. Μαυροκορδάτος, ο Ιω. Κωλέττης, ο Χαρ. Τρικούπης, ο Θεόδ. Δεληγιάννης, ο Ελ. Βενιζέλος, αλλά και ο στρατηλάτης στους βαλκανικούς Πολέμους βασιλιάς Κωνσταντίνος, οι δικτάτορες (Μεταξάς, Παπαδόπουλος) και πάνω από όλους ο σύγχρονος πολιτικός Ανδρέας Παπανδρέου, ο οποίος προικοδότησε τον λαϊκισμό όχι μόνο με θεσμικό λόγο, αλλά και με «προοπτική»,αφού πέτυχε να τον ανυψώσει επάνω από κάθε θεσμό, αξίωμα ή αξία και να τον αναγάγει σε προσωπική του θρησκεία.

Το μοντέλο του σύγχρονου ελληνικού λαϊκισμού στηρίζεται στην ιδεολογία του αναρχισμού και έχει ως πυρήνα του το πρόσωπο του ίδιου του αρχηγού του κόμματος. Για τούτο ο αρχηγός ίδρυσε απ’ ευθείας σχέσεις λατρείας με τις μάζες του λαού μιμούμενος τους τρόπους εκείνων (ήτοι αποστροφή μετά βδελυγμίας από τον κόσμο του πνεύματος, της τέχνης και της επιστήμης και στροφή προς κάθε μορφής λαϊκές επιδόσεις). Έτσι πέτυχε την ταύτιση των απλών ανθρώπων με το πρόσωπο του. Έγινε δηλ. διαχειριστής του φασισμού, τον οποίο παράγει ο έτσι εξαπατημένος λαός, με την ψευδαίσθησή του ότι λατρεύει τη δημοκρατία!  

Βουλευτές, υποψήφιοι, ψηφοφόροι, οι πάντες ως τυφλά ενεργούμενα εξαρτώνται άμεσα από τον αρχηγό, ο οποίος περιφρονεί κάθε είδος ιδρυμένου θεσμού (εκκλησία, οικογένεια, σχολείο, στρατό, συνδικαλισμό, πατρίδα κ.λπ.) αναθέτοντας στο κόμμα του -το οποίο δολίως ονομάζει «Κίνημα» απλώς για να έχει την άνεση να το μετασχηματίζει πρωτεϊκά σύμφωνα

Σκίτσο τον Ηλία Μακρή

με τις διαθέσεις του- την ευθύνη να λογοδοτεί για τις δικές του ανομίες και τα προσωπικά του λάθη. «Ανάξιοι» και «ανίκανοι» είναι οι άλλοι! Οι άλλοι φταίνε! Ο ίδιος παραμένει αλάθητος, αλώβητος και ανώτερος από κάθε υποψία!

Ο αρχηγός ελέγχει προσωπικά τους πάσης φύσεως θεσμούς, οι οποίοι του αρέσουν, όταν τους κατευθύνει ο ίδιος δια μέσου τυφλά πειθήνιων «οργάνων» του. Εάν κάποιο «όργανο» τολμήσει να έχει δική του γνώμη, πάραυτα και αναπολόγητο καταργείται. Και όταν ακόμη χαθεί ο έλεγχος και τύχει κάποια αντιπροσωπευτικά σώματα (Βουλή, δικαστήρια) να εγκαλέσουν τον αρχηγό για εγκλήματα, εκείνος αντί να απολογηθεί, αντί να αναλάβει παλικαρίσια έστω και ένα μέρος από τις ευθύνες του, «το ρίχνει στην τρελή» και στρέφεται, με τους ασκημένους εκμαυλιστικούς και προπαγανδιστικούς μηχανισμούς, πάντοτε προς τον λαό του!

Ο σύγχρονος ελληνικός λαϊκισμός προκάλεσε βαθύτατη και πολύπλευρη κρίση μέσα στην κοινωνία, γιατί -ως προϊόνανασφάλειας και ηττοπάθειας (defaitismus) του αρχηγού του (και δυ­στυχώς οι καταστάσεις αυτές μεταδίδονται και στους «οπαδούς») αποδυνάμωσε ή αχρήστευσε κάθε μηχανισμό ελέγχου της εξουσίας. Η ηττοπάθεια εκδηλώνεται με τη συσπείρωση γύρω από τον περίτρομο αρχηγό αμφίβολης αξίας- αποδοκιμασμένης πολιτικής οντότητας, με την έκδηλη αμφιβολία για την εκλογική έκβαση, με την τεχνητή επίδειξη δύναμης μέσω «πλαστικών» συγκεντρώσεων του πλήθους, με σοφιστική συνθηματολογία, με καλλιέργεια πνεύματος μισαλλοδοξίας και ρεβανσισμού, με χλευασμούς, με απειλές και με ρυπαρογραφίες. Και ο μηχανισμός αυτός ευθύνεται όχι μόνο για την παρεμπόδιση, αλλά και για την κατάργηση κάθε είδους διοικητικής ή εποπτικής λειτουργίας.

Αναμφισβήτητα, ο λαϊκισμός κάθε εποχής αποτελεί βαρύτατο εκφυλιστικό φαινόμενο του πολιτικού βίου και αιτία οικονομικού μαρασμού και κοινωνικής αποσύνθεσης. Ο σύγχρονος ελληνικός λαϊκισμός, που έχει εισχωρήσει βαθύτατα σε όλες τις μορφές του καθιδρυματωμένου και θεσμοθετημένου βίου, ενσκήπτει ως ολέθριος εμπρησμός, που καταβροχθίζοντας λόχμες και δρυμούς μετατρέπει όρη δυσανάβατης αρετής και κοιλάδες παραδείσιας τιμής σε σεληνιακά τοπία.

Το μοντέλο του σύγχρονου ελληνικού αναρχικού λαϊκισμού είναι ένας τέλειος μηχανισμός για πρόκληση εθνικής συμφοράς.Είναι εχθρός κάθε προόδου και κάθε εκσυγχρονισμού˙ απεργάζεται την παρακμή και την υποτέλεια του έθνους. Οι μεγαλοστομίες, οι παλινωδίες, οι αυτοδιαψεύσεις, οι αντιφάσεις, οι παραλογισμοί, οι ιταμότητες δεν είναι δυνατόν να ελεγχθούν με τη Λογική, γιατί οδηγούν στην παραφροσύνη.

Η αυθάδεια ενός τέτοιου λαϊκισμού, ο οποίος οδηγεί στην αλλοτρίωση του προσώπου και στην εκβαρβάρωση του συνόλου, παρ’ όλες τις μέχρι τώρα «θεαματικές» επιτυχίες της, είναι ορι­στικά καταδικασμένη σε φασιστική χρεωκοπία. Ο σημερινός λαός της Ελλάδος, ύστερα από τόση δυστυχία που βίωσε, έχει συσσωρεύσει στα βάθη του συλλογικού του ασυνειδήτου ηφαι­στειακές ηθικές δυνάμεις. Και οι δυνάμεις αυτές, σαν έρθει η ώρα, θα αφυπνισθούν και με τη λάβα τους θα αποκαταστήσουν μέσα στη ζωή του την αρμονία της διασαλευμένης ηθικής τάξης. Η ηφαιστειακή αυτή λάβα δεν θα εκραγεί με τις ελπίδες μας ή με τις προσδοκίες μας. Είναι νομοτελειακά προσδιορισμένη ως θέσφατο από τη Ανάγκη. Η αυθάδεια ενός τέτοιου λαϊκισμού, ο οποίος οδηγεί στην αλλοτρίωση του προσώπου και στην εκβαρβάρωση του συνόλου, παρ' όλες τις μέχρι τώρα «θεαματικές» επιτυχίες της, είναι οριστικά καταδικασμένη σε φασιστική χρεοκοπία. Ο σημερινός λαός της Ελλάδος, ύστερα από τόση δυστυχία, που βίωσε, έχει συσσωρεύσει στα βάθη του συλλογικού του ασυνειδήτου ηφαιστειακές ηθικές δυνάμεις. Και οι δυνάμεις αυτές θα αφυπνισθούν κάποια στιγμή και με τη λάβα τους θα αποκαταστήσουν μέσα στη ζωή του την αρμονία της διασαλευμένης ηθικής τάξης. Η θάττον ή βράδιον έκρηξη της δίκαιας οργής του είναι ζήτημα οικονομικής συγκυρίας, που ήδη προφαίνεται στο ορίζοντα μετά την αυξανόμενη καταχρέωση του κράτους και τη σκόπιμη νάρκωση των παραγωγικών δυνάμεων.

ΣΕΛ. 26 - Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ